‘De samenwerking zoals vooraf beoogd lijkt verder weg dan ooit’ en ‘Er is geen heilig geloof in de samenwerking’, hoorde ik onlangs een relatie zeggen. Het ging over de impasse in een veelbelovend initiatief dat al meerdere jaren in voorbereiding is. Maar wat is hier eigenlijk ‘de samenwerking’?
In deze context is ‘de samenwerking’ dat wat de samenwerkende partijen gezamenlijk willen bereiken. Maar samenwerken gaat niet alleen over de doelen. Het gaat natuurlijk ook over hoe je met elkaar omgaat en welke afspraken je met elkaar maakt om die doelen te bereiken.
Mijn stelling is dat écht geloof in samenwerking pas ontstaat als het eigenbelang binnen de samenwerking voldoende aan bod gekomen is. Geloven in samenwerken heeft niet alleen te maken met overtuigd zijn dat het doel van de samenwerking zinvol is. Er moet ook geloof zijn in de eigen positie in de samenwerking. De persoonlijke beweegredenen moeten ook aan bod komen.
Juist bij thema’s rondom duurzaamheid zijn er veel nobele, hemelbestormende doelen. Samenwerkingsthema’s waar niemand op tegen zal zijn. Doorgaans zijn de partners snel gevonden. En als volgende stap wordt er dan al snel gesproken over het ‘hoe’: Wie gaat wat doen en wanneer? Ondanks het gezamenlijke enthousiasme voor de samenwerking ontstaat er in dit stadium vaak weerstand. Deze weerstand heeft te maken met het eigenbelang van de partners. Dit eigenbelang gaat in de meeste gevallen over aardse zaken zoals geld, tijd en macht. En het opvallende is dat juist bij deze prille krachtenbundelingen voor een duurzame wereld, men de weerstand nog minder vaak uitspreekt dan in reguliere gevallen.
Dus: ga zo snel mogelijk met de persoonlijke motieven van de deelnemers aan de slag. Pas daarna met het ‘hoe’. Natuurlijk is het ‘voor de betere wereld’ beter als er zo min mogelijk sprake is van eigenbelang. Maar net doen of er geen eigenbelang is, is contraproductief! En als het eigenbelang echt niet past bij het gezamenlijke belang, dan wordt dat in ieder geval transparant en kan er door de partners een keuze gemaakt worden.
Herman Wijffels verwoordde het ooit heel mooi: “Wat nodig is, is gezond verstand. Gezond Verstand in de vorm van Verlicht Eigenbelang. Hiermee bedoel ik het zodanig opereren dat we ons eigen belang dienen door ook het belang van anderen te dienen” *)
Op 15 september 2011 hield ik een presentatie over dit onderwerp bij de Stakeholdermeeting van Aqua for All. De presentatie is hier te zien.
*) Verkuyl-lezing 2010 georganiseerd door ICC, uitgesproken door Herman Wijffels