Stel je een directiekamer voor waar de vergadering over duurzaamheid op zijn einde loopt. Ambitieuze plannen zijn gesmeed en doelen zijn gesteld. Wat de directie betreft kan de duurzaamheidsmanager beginnen met het uitrollen van het project. De duurzaamheidsmanager brengt een laatste punt in: “Nog één klein probleempje: we hebben de hele organisatie nodig om deze ambities te halen. Er moet flink wat veranderd worden binnen de organisatie. Denk alleen al aan de werkprocessen die anders ingericht moeten worden. Echt iedereen moet hieraan mee doen, dit kan ik niet alleen!”.
De directie wil natuurlijk dat de doelen gehaald worden aan het eind van het jaar en besluit daarom tot het formuleren van kpi’s (key performance indicators). Zo kunnen de medewerkers op hun duurzaamheidsinspanningen afgerekend worden. “Dat is een mooie manier om te laten zien dat we duurzaamheid serieus nemen en zo kunnen we het ook gelijk een beetje in de hand houden”, aldus de voorzitter.
En zo is duurzaamheid bij dit bedrijf onderdeel geworden van het – vaak steeds groter wordende – controle-en-afreken apparaat. En dat is jammer. De duurzaamheidsmanager had gelijk met de opmerking dat de hele organisatie nodig is om duurzaamheid van de grond te krijgen. Duurzaamheid moet als het ware in de genen van de organisatie komen en onderdeel worden van het denken en handelen van iedere medewerker. Het vraagt attitudewijziging en gedragsverandering. Afdwingen met regels vaak een illusie. “Waar regels zijn is geen aandacht” *). En bovendien zorgt een afrekencultuur ervoor dat aanwezig enthousiasme en vakmanschap wordt ontmoedigd.
Is het brede draagvlak – dat voor duurzaamheid nodig is – ook mogelijk zonde dwang? Het antwoord is ja! Wat kun je als duurzaamheidsmanager allemaal nog doen voordat je tot afrekenen over gaat? Of beter nog: wat kun je allemaal doen om afrekenen te voorkomen? De volgende checklist geeft een greep uit wat je kunt doen om duurzaamheid te organiseren (in plaats van te managen).
- Weerstand wegnemen. Het is een misvatting dat weerstand één op één te maken heeft met de inhoud van dat wat gevraagd wordt. Er zijn vele andere zaken die ten grondslag kunnen liggen aan weerstand. Zo kan de betreffende medewerker niet over de juiste middelen of kennis beschikken. Of het kan zijn dat doen wat gevraagd wordt conflicterend is met andere doelen en werkzaamheden. Of de medewerker is nog niet voldoende bewust van duurzaamheid. Lees hier meer over de fasen van commitment die aan weerstand ten grondslag liggen.
- Zet een goed doordachte beweging op. Medewerkers zullen liever gestimuleerd worden door collega’s dan afgerekend door hun baas. Laat de mensen die al willen (en die nu mogen!) hun energie aanwenden om de rest van de organisatie mee te krijgen. Ontwikkel een campagne en laat hierin de eigen medewerkers schitteren. 5 tips voor goede campagnes voor een blijvende beweging lees je hier.
- Faciliteer gedragsverandering. Denk niet dat dit vanzelf gaat. Iemand één keer iets vragen of opleggen werkt niet. Een poster ophangen ook niet. Besteedt aandacht aan duurzame gedragsverandering. Maak dit onderdeel van de beweging of campagne.
- Ontwikkel een stimulerende en richtinggevende visie. De 5 sleutelkenmerken van een visie die medewerkers energie geeft en waardoor ze gedreven aan de slag gaan lees je hier.
- Werk aan je eigen leiderschap – self empowerment. Hoe kijk je zelf tegen duurzaamheid aan? Wat drijft jou als het om duurzaamheid gaat? Ben je in staat om ook op dit niveau de dialoog aan te gaan? Inspireer anderen met jouw inspiratie!
Wil je serieus werk maken van een positie als duurzaamheidsleider in plaats van duurzaamheidsmanager. Volg dan deze checklist van onder naar boven. Begin bij je eigen positie als inspirerend leider en ga aan het werk met organiseren door het scheppen van de juiste randvoorwaarden.
En betekent dit dat kpi’s of andere regels niet goed zijn? Dat zeker niet. Het opstellen van doelen en bijhouden van voortgang en verbeteringen is ondersteunend aan de bovengenoemde items in de checklist. Zorg dat de doelen stimulerend zijn en energie geven. En laat zien dat je als organisatie in ‘duurzaamheid zit’ voor de lange termijn.
*) Quote van Jaap Peters uit ‘Bij welke reorganisatie werk jij?”